Spelbeschrijving

Funkenschlag

Geschreven door: Enrico van Kessel

Introductie: In Funkenschlag neemt iedere speler de rol op zich van directeur van een elektriciteitsmaatschappij. Gedurende het spel probeer je op zo goedkoop mogelijke wijze stroom te produceren en steeds meer steden aan je elektriciteitsnet te koppelen. Degene die aan het einde van het spel de meeste steden van stroom kan voorzien, wint het spel.

een spelsituatie

Voorbereiding: De spelers maken om te beginnen een keuze uit de 2 spelborden (Duitsland of de Verenigde Staten). Ieder spelbord bestaat uit 6 gebieden (in verschillende kleuren aangegeven). Per speler wordt er één gebied gebruikt. Dit wordt in onderling overleg bepaald, zolang de gebieden maar met elkaar verbonden zijn. Iedere speler kiest de houten huisjes van een kleur en plaatst er één voor het vakje 1 op het scorespoor op het spelbord (dit loopt van 1 tot en met 21). Daarnaast plaats je er ook één in het gebied dat de spelersvolgorde aangeeft (dit loopt van 1 tot en met 6). De volgorde waarin gestart wordt, wordt door loting bepaald. De resterende 20 huisjes leg je voor je neer.
Vervolgens worden de grondstoffen op de grondstoffenmarkt neergelegd. Dit is het gebied onder aan het spelbord. Het aantal grondstoffen dat neergelegd wordt is afhankelijk van de soort. De grondstoffen heb je nodig om je energiecentrales te kunnen laten draaien en worden steeds weer aangevuld. De cijfers bij de vakjes geven aan hoe hoog de marktprijs is van één grondstoffenblokje in het gebied.
Uit de stapel energiecentralekaarten worden eerst de centrales met de cijfers 3 tot en met 10, centrale 13 en het kaartje met "stufe 3" (speelfase 3) gehaald. De overige kaarten worden geschud en worden gedekt naast het spelbord gelegd. Onderop deze stapel wordt het "stufe 3"-kaartje gedekt gelegd, bovenop de stapel wordt (eveneens gedekt) het kaartje met centrale 13 gelegd. De kaartjes met de cijfers 3 tot en met 10 worden in 2 rijen van 4 onder elkaar gelegd, waarbij de laagste centrale linksboven en de hoogste centrale rechtsonder ligt. Het cijfer op de energiecentralekaarten geeft aan wat het minimale bedrag is waarvoor de centrale kan worden gekocht.
Tenslotte krijgt iedere speler een overzichtskaartje. Hierop is aan de ene kant het spelverloop aangegeven en aan de andere kant staat de opbrengst van de centrales vermeld.

Een spelbeurt: Een spelbeurt is opgebouwd uit 5 actiefases. In iedere actiefase voert elke speler zijn acties uit, daarna ga je pas verder naar de volgende actiefase.

1. Spelersvolgorde bepalen
Aan het begin van iedere spelronde bepaal je de spelersvolgorde. De speler die in de meeste verbonden steden heeft, plaats je vooraan. Bij een gelijke stand is de speler met een energiecentrale met een hoger nummer beter.

het gebied dat de spelersvolgorde aangeeft
 

2. Energiecentrales kopen
De startspeler mag een bod uitbrengen op een openliggende energiecentrale. Het bod moet hierbij minimaal gelijk zijn aan de waarde die op de energiecentrale staat. In de eerste en tweede speelfase mag je alleen bieden op de 4 centrales met de laagste waarde, in speelfase 3 op alle openliggende centrales. Na het openingsbod van de startspeler, mogen ook de andere spelers een bod uitbrengen op dezelfde centrale. Hierbij moet het bod telkens hoger zijn dan het voorgaande. Het bieden gaat net zo lang door tot er nog maar één speler over is. Deze koopt de centrale en legt deze open voor hem neer. Je mag maximaal 3 centrales bezitten. Koop je een vierde, dan zul je er een af moeten leggen. Daarna wordt het aantal centrales weer aangevuld tot 8 (of 6 in de derde speelfase, deze fase begint als de kaart 'stufe 3' opengedraaid wordt), waarbij de nieuwe centrale op nummervolgorde tussengevoegd wordt. Dan volgt er een nieuwe biedronde, waarbij de speler die al een centrale gekocht heeft, niet meer mee mag bieden. Je kunt dus maximaal één centrale per spelronde kopen. Het bieden op centrales gaat net zolang door tot alle spelers een centrale gekocht hebben of gepast hebben.

3. Grondstoffen kopen
Te beginnen met de speler die laatste staat in de spelersvolgorde, mag je nu om beurten grondstoffen kopen. De grondstoffen koop je op de markt, waarbij iedere soort (steenkool, olie, afval en kernenergie) haar eigen prijs heeft. Naarmate er minder in voorraad is, wordt de prijs van een grondstof hoger. Je mag zoveel grondstoffen kopen als je kunt of wilt, maar per centrale mag je maximaal 2 keer de benodigde hoeveelheid grondstoffen in voorraad hebben. Als de eerste speler al zijn grondstoffen heeft gekocht, mag de volgende speler enzovoorts. De speler die dus vooraan op het scorespoor staat, mag als laatste zijn grondstoffen kopen en zal er meer voor moeten betalen.
 

4. Bouwen
In deze actiefase mag de speler die vooraan staat als eerste zijn energienetwerk uitbreiden. Dit doe je door één van je huisjes neer te zetten in een stad waarin je zelf nog niet staat. In de eerste speelfase mag er maar één speler in iedere stad staan, in de tweede speelfase twee spelers en in de derde speelfase drie spelers. De kosten bedragen de kosten van de stad (10 elektro als je de eerste speler bent in de stad) plus de kosten om deze stad met jouw netwerk te verbinden. Deze kosten zijn aangegeven op het spelbord. Je mag een stad overslaan (bijvoorbeeld omdat er al een andere speler staat) en verbinding maken met een stad die verderop ligt. In dat geval tel je de verbindingskosten van de individuele trajecten bij elkaar op en telt daar de kosten van de stad die je gaat verbinden bij op. De kosten betaal je aan de bank. Ten slotte ga je op het scorespoor evenveel vakjes vooruit als je steden verbonden hebt deze beurt. Als een speler zijn zevende stad gebouwd heeft, begint aan het einde van deze actiefase de tweede speelfase.

5. Bureaucratie
In de laatste actie krijg je de gelegenheid om je steden daadwerkelijk van stroom te voorzien. Je zet je centrale(s) aan het werk door de benodigde grondstoffen af te leggen. Voor het aantal steden dat je hierdoor van stroom voorziet, krijg je geld. Heb je bijvoorbeeld 2 centrales die samen 4 steden van stroom kunnen voorzien, dan kun je maximaal voor 4 steden uitbetaald krijgen. Heb je maar 3 steden, dan krijg je uiteraard ook maar voor 3 steden uitbetaald. De overproductie ben je kwijt.
Vervolgens wordt de grondstoffenmarkt aangevuld en wordt de markt voor energiecentrales aangepast. Hierbij wordt de duurste centrale onderop de stapel gelegd en vervangen door de bovenste kaart van de stapel (met uitzondering van speelfase 3).
 

het scorespoor

Het einde: Het spel eindigt aan het einde van de ronde waarin een speler zijn 17e stad (dit aantal is afhankelijk van het aantal spelers) aan het elektriciteitsnetwerk gekoppeld heeft. De speler die de meeste van zijn steden van elektriciteit kan voorzien (en daar ook voldoende grondstoffen voor heeft) wint het spel. Bij een gelijke stand is de hoeveelheid geld doorslaggevend.

Waardering: Enrico: Spellen met een speelduur van meer dan anderhalf uur horen over het algemeen niet tot mijn favorieten. Funkenschlag is echter de positieve uitzondering hierop. Het spel blijft van het begin tot het einde boeien, mede doordat de speler die voorop ligt ongunstiger goederen kan inkopen. Hierdoor blijven de spelers bij elkaar in de buurt en dat maakt het spel extra interessant. Het bieden op de energiecentrales is ook voor degenen die niet van biedspellen houden geen belemmering om Funkenschlag op tafel te leggen. Topper

Opmerking Enrico: Het spelmateriaal is goed verzorgd: houten spelmateriaal, duidelijke energiecentralekaartjes en een overzichtelijk spelbord. Helaas ligt het spelmateriaal los in de doos en kan het papieren geld hierdoor gemakkelijk beschadigen.
Opvallend genoeg zitten er maar 5 overzichtskaartjes bij het spel, terwijl het met 6 spelers gespeeld kan worden.
Inmiddels is er ook een uitbreiding gekomen: een nieuw dubbelzijdig spelbord met aan de ene kant Frankrijk en aan de andere kant Italië. Helaas zijn er enkele spelfouten in de plaatsnamen geslopen, maar deze hebben geen invloed op het spelverloop. Ook de spelregels zijn wat aangepast: als de kaart van Frankrijk gebruikt wordt, is kernenergie interessanter geworden en als de kaart van Italië gebruikt wordt, zijn er minder grondstoffen beschikbaar en kan er gemakkelijk een tekort ontstaan.

Opmerking Spelmagazijn: Funkenschlag is eerst in een iets andere versie uitgebracht. In plaats van een spelbord met vaste verbindingen, werden de verbindingen op een bordje getekend. Het speelmateriaal was ook van veel mindere kwaliteit. Tevens duurde het spel nog een stuk langer dan de huidige versie. De liefhebbers van het eerste uur geven echter in het algemeen nog wel de voorkeur aan deze oude versie. De nieuwe versie is echter een prima bewerking, waardoor een veel grotere groep spelers in aanraking met het spel kan komen.

Net als in de uitbreiding zitten ook in het basisspel enkele foutjes op het spelbord. Zo ontbreken in de plaats Mannheim de bouwkosten (maar deze zijn natuurlijk ook gewoon 10, 15 en 20). Tevens is er een verbinding van 21 tussen Saarbrücken en Stuttgart. Niemand zal hier gebruik van maken, omdat je via Mannheim voor 17 een verbinding kunt leggen tussen Saarbrücken en Stuttgart.

Er moeten regelmatig bedragen in speelgeld worden betaald of ontvangen. Dat is nogal een gedoe met stapeltjes briefjes. Een andere oplossing was wellicht mooier en handiger geweest.

De hoofdregels van het spel zitten prima in elkaar. Er zijn echter ook een aantal kleine detailregels die wel belangrijk voor het spel zijn, maar niet helemaal intuïtief. Daardoor moet je ze altijd weer even opzoeken als je het spel een tijd niet gespeeld hebt. Een overzichtje van deze regels zou wel handig geweest zijn. Zo moet er op bepaalde tijden en onder bepaalde omstandigheden een fabriek van de veiling worden verwijderd. Soms is dat de hoogste en soms de laagste.

Op internet kun je een nieuw bord voor Funkenschlag downloaden: Atolla Modulis. Het is een Franstalige website, maar er zijn ook regels in het Duits en het Engels te downloaden.

Atolla Modulis

Funkenschlag heeft diverse nominaties voor spellenprijzen ontvangen. Het greep echter telkens net naast de hoofdprijs.

Strategie: Bekijk het spelbord goed voordat je je eerste stad van elektriciteit voorziet. In eerste instantie lijkt het het meest aantrekkelijk om te beginnen in een gebied waar de steden dicht bij elkaar liggen. Hierdoor hoef je minder geld uit te geven aan de verbindingen. Als meerdere spelers echter deze tactiek hanteren, kan dit averechts werken: de steden zijn al snel allemaal bezet en je moet dan juist extra geld uitgeven om verbindingen met nieuwe steden te maken. De tegengestelde tactiek werkt meestal ook niet. Als je de enige bent die begint in een uithoek van het spelbord, dan betaal je zo veel voor je verbindingen, dat dit je groei in het verloop van het spel afremt.

Soms is het niet verstandig om een nieuwe stad aan te sluiten, terwijl je wel het geld hebt om dit te doen. Als er namelijk weinig grondstoffen zijn op dat moment, kan het verstandig zijn om ervoor te zorgen dat je minder steden verbonden hebt. Je kunt daardoor eerder aan de beurt zijn om grondstoffen te kopen en hier veel financieel voordeel door behalen.

De capaciteit van je elektriciteitscentrales hoef je niet altijd maximaal te benutten. Als de grondstoffen duur zijn, kan het wel eens onvoordelig zijn om een centrale te gebruiken. De meeropbrengst uit de stad of steden kan, vooral als het spel vergevorderd is, minder zijn dan de kosten van de grondstoffen die nodig zijn om de centrale te gebruiken.

Kijk goed op welke centrale je gaat bieden. Bieden op een centrale waar je maar weinig in capaciteit op vooruit gaat, is meestal niet verstandig. In het verdere verloop van het spel zul je deze centrale waarschijnlijk nog een keer moeten vervangen, waardoor je nogmaals geld uit moet geven.

Als de grondstoffen goedkoop zijn, kun je er voor kiezen om alvast extra grondstoffen in te kopen. Je kunt per centrale namelijk de dubbele hoeveelheid opslaan. En als je een andere centrale koopt die dezelfde grondstoffen gebruikt, dan kun je deze gewoon verhuizen naar de nieuwe centrale.
 

Links: